رويكرد و برخوردهاى مختلف با متن مقدّس

رضا عليجانى

سردبير مجله توقيف شده ايران فردا

در این مقاله به چهار چالش دنیای جدید با متون مقدس اشاره می‌كنیم و همچنین شش پاسخی كه به این چالش‌ها داده شده است و رویكردی كه خود بیشتر می پسندم (یعنی رویكرد تاریخی _ الهامی) را توضیح خواهیم داد. در این رویكرد می‌توانیم یك منطق مشترك و یك منطقه بی‌طرف فكری بین روشنفكری مذهبی و عرفی به وجود آوریم.

به نظر می‌رسد كه در دوران جدید چهار چالش بین انسان معاصر و متون مقدس وجود دارد:

۱ ـ برخی از احكامی كه در متن مقدس آمده است. مانند تعزیرات (كه تازیانه زدن را انسان جدید نوعی شكنجه می‌داند) و … و در حوزه زنان هم مانند بحث تعدد زوجات، حق طلاق مردانه، نامتساوی بودن سهم ارث و… در همه متون مقدس از این گونه مسائل وجود دارد. البته در قرآن، احكامی چون زنده زنده پوست كندن و یا آتش زدن و… نداریم. در برخی متون (به ویژه اوستا و عهد عتیق)، برای بعضی جرایم مجازات‌های بسیار سنگین‌ و خشنی درنظر گرفته شده است.

۲ ـ یكی دیگر از چالش‌های مهم متون با دنیای جدید، برخی مفاهیم و آموزه‌های فرهنگی آنهاست. به طور مثال جهان‌شناسی مبتنی بر خدایان، ایزدان، ایزدبانوان، فرشتگان، ابلیس، شیطان، جن، ارواح پاك و ناپاك،برتری جنس مذکر بر مؤنث و.. در بعضی از متون مقدس موجود است. این نوع آموزه‌ها با فرهنگ و معتقدات انسان معاصر ناهمگون است.

۳ ـ نكته سوم، برخی مسائلی است كه در متون مقدس راجع به موضوعات طبیعی آمده است مثل هفت آسمان و نگاه عمودی كه به جهان وجود دارد، حركت ماه و خورشید، سیر شكل‌گیری جنین (این سیر كه در برخی متون مقدس آمده با علم پزشكی امروز همخوانی ندارد) و…

۴ ـ نكته چهارم معجزاتی است كه كم‌و‌بیش در همه متون مقدس وجود دارد مانند برخی رخدادهای ناگهانی و نابودكننده كه بر قومی وارد شده و آن را نابود می‌كند مثل بانگ رعدآسا، زلزله، باران آتش و…

این چهار چالش به تدریج بین متون و دنیای جدید به وجود آمده است. در اروپا و در بین مسیحیان، نظرات گالیله اولین چالش‌ها را به وجود آورد. بحث داروین هم از چالش‌های پردامنه بعدی بود. همین حالا برخی كلیساهای آمریكا و در واقع میلیون‌ها نفر مخالف نظریه تكامل داروین هستند و حتی یك بار آموزگاری را در قرن بیستم به خاطر تدریس نظریه داروین تنبیه كردند.

اما به هر حال در مواجهه با این چهار چالش به نظر می‌رسد شش نوع برخورد شده است كه چهار گونه آن مؤمنانه است یعنی توسط مذهبی‌های سنتی و یا روشنفكران مذهبی صورت گرفته است و دو گونه آن غیرمؤمنانه است. ابتدا دو گونه غیرمؤمنانه را بیان می‌كنیم و پس از آن چهار گونه مؤمنانه توضیح داده خواهد شد.

ادامه مطلب را در اينجا بخوانيد